Portfolio DIY phần 1.1 - Nếu portfolio là một cái thực đơn...

thì mình là người đã nợ rất nhiều độc giả một chiếc thực đơn ngon.

Đầu tiên mình xin gửi lời chào trân trọng và lời cảm ơn chân thành nhất đến với bạn - một độc giả đã ở cùng với Thao Vo.rdinary suốt gần nửa năm vắng “bút”. Và nếu bạn quyết định bấm “Unsubscribe” ngay giây phút nhận được chiếc email này, thì cũng là điều dễ hiểu và mình vẫn sẽ trân trọng điều đó!

Phòng khi bạn nhỡ quên mình là ai,

Chào, mình là Thảo, chủ nhân của chiếc blog này. Mình thường hay viết về những chiêm nghiệm đời thường của bản thân, và đặc biệt là những bài học trên con đường định hướng nghề nghiệp. Cách đây 7 năm mình đặt chân đến Wellington, trải qua nhiều cái nghề khác nhau, và giờ đã trở thành một cô chủ nhỏ (kiêm pha trà, kế toán, lao công, thiết kế, v.v.) tại một tiệm trà sữa không bự ở Auckland, New Zealand

Và là người đã nợ rất nhiều độc giả một series về Portfolio. Tháng 6 năm ngoái, bài “Mình đã có thể làm tốt hơn khi nộp xin việc 4 năm trước” được lên sóng nhằm nhen nhóm trong lòng độc giả một sự cấp bách về việc xây dựng một chiếc portfolio. Giọng văn cấp bách, bạn đọc cấp bách, đến cuối cùng người nhởn nhơ lại là tác giả. (Xin phép gập đầu 2701 lần tạ tội).

Việc trở lại với cái bàn phím, và cụ thể hơn là trở lại với các chủ đề hướng nghiệp, dẫu đã nằm trong dự định của mình rất lâu, nhưng trăm lần như một mình lại gập máy vì cảm thấy năng lượng và “tín” của mình trên “thương trường” này đã cạn. Nhưng cứ hai ba tuần lại nhận được thông báo có thêm bạn đọc tương tác với trang blog, mình cảm thấy không thể thất hứa mãi được.

Nên mình xin phép khai bút gần giữa năm với Portfolio DIY phần 1.1 - Nếu portfolio là một cái thực đơn.

Tại sao là 1.1? Vì phần 1 chính là bài:

Mình đã có thể làm tốt hơn khi nộp xin việc 4 năm trước.

Và mình hi vọng sẽ có thêm phần 2, 3, 4 đến khi nào hết ý thì thôi :)

---

Và tụi mình bắt đầu thôi!

À trước khi bắt đầu, các chia sẻ trên trang của mình đều đến từ góc nhìn, trải nghiệm và kinh nghiệm của bản thân, nên không nhất thiết sẽ có tính chuẩn xác và áp dụng thực tiễn 100% - đặc biệt là giữa các nước khác nhau. Nhưng mình hi vọng bạn đọc có thể rút ra được ít nhiều những điều hợp lý cho từng trường hợp của bản thân!

Định nghĩa Portfolio (từ bài trước): a purposeful digital collection of one’s learnings, work, projects, or achievements that provides insights into one’s personality, capabilities and work ethic (Yu, 2012, Clarke University, n.d.). Tạm dịch: Portfolio là một bộ sưu tập kỹ thuật số có mục đích, lưu lại những dự án học tập, công việc hoặc thành tựu của một người. Portfolio cung cấp cái nhìn sâu sắc về tính cách, năng lực và thái độ làm việc của người đó.

Và portfolio không chỉ dành cho những bạn designer, photographer, website builder, mà có thể dành cho tất cả mọi người.

Miễn là bạn có những câu chuyện muốn kể, và có một mục đích để bắt đầu.

‌

Cho bạn 2 phút làm nhà tuyển dụng

Dù bạn là ai, học ngành gì, làm nghề gì, 2 phút tiếp theo bạn sẽ trở thành người được đưa ra quyết định CV của ai sẽ được đi tiếp vào vòng trong cho vị trí:

Office Administrator

• Good knowledge of MS Office Suite

• Able to perform administrative tasks

• Good customer service

• People-oriented & detail-oriented

(Mình sẽ làm phần này bằng tiếng Anh - cho cả mô tả vị trí và CV của các ứng cử viên)

Và bạn nhận được 2 CV tại đường link này: Mở CV của ứng cử viên!

Với quỹ thời gian hạn chế trong tay, bạn sẽ chỉ dành tối đa 2 phút cho mỗi CV.

.

.

.

.

Hai phút đã trôi qua, bằng cảm quan của một nhà tuyển dụng:

Cảm ơn câu trả lời của bạn!

Mình đã từng thử gửi 2 chiếc CV trên cho một chị đồng nghiệp với background làm nhà tuyển dụng tại một Recruitment Agency. Đây là một số điều chị ấy nói:

• Khả năng cao là nhà tuyển dụng sẽ bấm vào những cái hyperlink trên CV của ứng cử viên vì sự tò mò, đặc biệt là nếu họ đọc CV trên laptop.

• Tuy nhiên, lượng đơn và sự bận rộn của họ sẽ quyết định họ ở trên trang ấy bao lâu - có thể là 5 giây, cũng có thể là 5 tiếng.

• Nếu họ sử dụng điện thoại để đọc CV, thì đó có thể là một câu chuyện khác.

• Ấn tượng đầu tiên trên cái landing page (trang đầu tiên mà đường link dẫn tới) rất quan trọng.

• Riêng về trường hợp mình đưa ra, chị ấy rất thích trang Portfolio của chiếc CV màu xanh dương - cảm thấy rất ấn tượng.

Lưu ý: Vì bản chất của Recruitment agents (môi giới tuyển dụng) là giúp khách hàng của họ kết nối được với những ứng cử viên sáng giá, và giúp những ứng cử viên trở nên thu hút hơn, họ có thể sẽ dành nhiều thời gian cho Portfolio của một ứng cử viên hơn là một nhà tuyển dụng nội bộ.

‌

Quay trở lại với câu trả lời của bạn (và có thể là nhiều độc giả khác), thí nghiệm này cố gắng chứng tỏ điều gì?

1. 9 nhà tuyển dụng, 10 góc nhìn. Trong mắt một nhà tuyển dụng, việc có portfolio trên CV của bạn chưa chắc khiến bạn nổi bật hơn so với những đơn ứng tuyển khác.

2. Nhà tuyển dụng là người, hoặc không là người, cũng sẽ có những unconscious bias (thiên kiến vô thức) nhất định. Có thể là họ thích màu xanh lá hơn, hoặc có thể họ đề cao những người có kinh nghiệm bàn giấy hơn.

3. Một trong những yêu cầu tiên quyết của một nhà tuyển dụng khi đọc CV, hay portfolio, chính là sự liên quan từ những ánh nhìn đầu tiên. “Trong vòng một phút, hãy nói với tôi là bạn sẽ làm được công việc này.”

‌

---

Nếu portfolio của bạn là một cái thực đơn,

Thì bạn là cái nhà hàng,

và những trải nghiệm của bạn là những món ăn.

Nhưng điều hay ho ở đây là: Thực đơn (portfolio) của bạn có thể dùng để làm nền tảng giúp bạn thay đổi những món ăn theo mùa (trải nghiệm miêu tả trên CV) theo khẩu vị của từng thực khách (nhà tuyển dụng).

‌

Vậy thì, một menu tốt nên như thế nào?

1. Relevance - Liên quan

Thực khách muốn ăn Pizza, nhưng thực đơn quán bạn chỉ có Omurice. Thực khách sẽ đi tìm menu ở chỗ khác.

Nhà hàng ở đời thực không thể đổi menu xoành xoạch mỗi ngày, và bạn cũng không thể update portfolio mỗi 5 phút. Tuy nhiên, bạn cũng đâu phải thứ Hai nộp làm kế toán, thứ Ba lại muốn nộp làm phi công.

Lấy một tờ giấy, hoặc mở một trang Notion và viết xuống những vị trí mà mình muốn nộp. Hỏi ChatGPT về những đặc tính và yêu cầu chung giữa những công việc trên - và sử dụng những dẫn chứng liên quan trong Portfolio của mình.

‌

2. Visual - Dễ mường tượng, đẹp, gọn

Thực khách thích nhìn những menu có hình ảnh món ăn để có thể đưa ra những lựa chọn. Hình ảnh đẹp cũng giúp tăng cảm giác thèm ăn. Tuy nhiên, những nhà hàng sang trọng 5 sao lại thường có những menu tối giản, ít món, font chữ gọn nhẹ.

Nên câu hỏi đặt ra sẽ là - bạn mong thực đơn của mình mang lại cảm giác gì cho thực khách?

• Thẳng thắn, trực quan, đơn giản, tinh tế

• Năng động động, màu sắc, nhiều hình ảnh

Giả dụ, sau khi tìm hiểu nhiều công ty luật tại thành phố bạn sống, bạn nhận ra họ thường xài những gam màu tối giản, font chữ cứng cáp, tạo cảm giác đáng tin cậy. Cầm bằng Luật trong tay, bạn mong tạo được ấn tượng tốt với các sếp tương lai, sự đồng điệu trong portfolio và CV của bạn so với website của công ty có thể là một điểm cộng.

‌

3. Story-telling - Có câu chuyện

Thực khách nước ngoài sẽ không biết “Bún Bò” trên menu là gì, nhưng họ sẽ có thể mường tương được hương vị đặc trưng qua dòng chữ: “Spicy lemongrass beef noodle soup, from Hue - a city in the middle of Vietnam.”

CV thường súc tích, đánh thẳng vào trọng tâm với những thành tựu và những con số cụ thể. Portfolio với không gian rộng rãi hơn, là nơi để bạn kể thêm những câu chuyện hình thành cá tính nghề nghiệp của bản thân. Nếu CV đề cập đến việc bạn đang giữ vị trí Graphic Designer, vậy hãy để portfolio kể về câu chuyện bạn thích vẽ tranh vào ngày bé như nào.

‌

4. Personality - Cá tính riêng

Cá tính của một chiếc thực đơn là logo, là màu sắc, là hình dạng, là giọng văn, và đặc biệt là món ăn đặc trưng. Ví như các quán chuyên matcha thường sẽ chọn gam màu xanh lá, menu tối giản kiểu Nhật.

Portfolio cũng vậy. Khác với CV, portfolio sẽ cho bạn nhiều không gian để sáng tạo hơn - trong khuôn khổ là nội dung vẫn dễ đọc, dễ nhìn. Nhớ dùng câu chuyện của mình kể bằng giọng văn của mình, để khi nhận được job offer mình được tuyển vì mình là mình (chứ không phải là AI cả…).

‌

5. Reflection - Phản tư

Hoàn thiện một chiếc thực đơn trước khi mở bán đòi hỏi một quá trình kỳ công nghiên cứu, thử nghiệm đi thử nghiệm lại từng món ăn, từng nguyên liệu. Đâu có ai vì mẹ hôm trước khen cái bánh flan ngon hôm sau khai trương tiệm bánh flan mặt bằng quận 1.

Một tiếng, hai tiếng, một ngày, hai ngày cũng sẽ không đủ để bạn dựng một chiếc portfolio xinh xắn đủ công dụng nếu quá trình thu nhặt và phản tư không xảy ra từ cách đó ít nhất vài tháng. Như một nhà hiền triết nào đó đã nói: Bắt đầu với một trang đầy ghi chú ngẫu nhiên sẽ dễ hơn một trang giấy trắng.

Bắt tay vào ngay đi, lưu những bài luận văn lại, ghi chú lại những công việc mình làm ở tiệm cà phê, ai khen gì cũng ghi lại nốt. Đừng nghĩ ‘mình sẽ nhớ mà’ - tìm cho mình một bộ não thứ hai (Notion, Google Doc, quyển sổ, bất cứ thứ gì mà không phải bộ não tối hai hôm trước ăn gì còn quên).

Ghi lại thôi là chưa đủ. “Sự liên quan từ ánh nhìn đầu tiên” - Hãy đặt những kinh nghiệm, những học hỏi qua lăng kính của nhà tuyển dụng. Bạn thuần thục cách pha 8 loại cà phê trong vòng 3 ca làm có nghĩa là gì đối với công việc tôi đang tuyển?

Một công thức chung cho một portfolio tốt: Hãy đổi WHAT thành HOW.

Ví dụ nhé:

• What: Serve food to customers

• How: Look after 50 customers dining in simultaneously within 2 hours at a fast-paced environment

Một ví dụ khác:

• What: Deliver class to students

• How: Deliver tutorial sessions online via Zoom for a class of 18 students twice a week on top of a full-time study schedule

‌

---

Chợt nhận ra bài này đã quá dài, mình xin phép kết thúc Portfolio DIY 1.1 - Nếu portfolio là một cái thực đơn tại đây.

Nếu bạn có bất cứ câu hỏi, hoặc suy ngẫm gì về những gì mình vừa chia sẻ thì cứ comment hoặc email lại cho mình nhé! Dù không còn là tư vấn hướng nghiệp, vẫn rất mong được bàn luận về những chủ đề này!

Cảm ơn bạn đã chọn dành thời gian lướt mắt qua ngần ấy con chữ, sau ngần ấy thời gian mình vắng bút! Hẹn gặp lại bạn vào bức thư kế!